22.07.2024
Bireylerin haz almak ve içsel sıkıntılarından kaçmak için yöneldikleri davranışların kontrolsüz bir şekilde devam etmesiyle ortaya çıkan bağımlılık önemli bir sorun. Biyolojik, psikolojik, sosyal ve çevresel faktörlerin sebep olduğu bağımlılık; bireylerin sağlığını, sosyal yaşamını ve psikolojisini doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkiliyor. Bağımlılık genellikle kimyasal ya da davranışsal olarak düşünülüyor. Yeşilay, teknoloji bağımlılığını interneti ve teknolojinin kontrolsüz kullanımı ile ortaya çıkan oyun oynama bozukluğu, kumar oynama bozukluğu, sosyal medyanın ve akıllı telefonun aşırı kullanımı gibi davranışlarla kendini gösteren bir bağımlılık olduğunu ifade ediyor.
Kocaeli Üniversitesi’nden Arş. Gör. Müge Sarper Kahveci, Arş. Gör. Gökhan Çakmak ve Prof. Dr. Elif Karagün, bu bağımlılığın sporcular için ne ifade ettiğine ilişkin bir araştırma gerçekleştirdi. International Smart Journal Dergisinde yayınlanan araştırmada, 17 farklı branştan sporcunun bağımlılık türlerine ilişkin görüşlerini metaforlarla anlatmaları isteniyor. Sporcuların teknoloji bağımlılığına yönelik olarak oluşturdukları metaforlara ait kategoriler ve örnek cümleler saptanıyor.
Araştırmaya göre, Amerikan Psikiyatri Birliği’nin çıkarttığı ve Ruhsal Bozukluklara Tanı konulmasında kullanılan el kitapçığında internet bağımlılığı belirtileri şöyle: “Zihinsel açıdan meşgul olma, geri çekilme durumu, giderek artan zaman, kontrol yitimi ve başarısız denemeler, olumsuz durumlara rağmen devam etme durumu, günlük aktivitelerden feragat, kaçınma durumları, uyarı durumları ve son aşamanın ise önemli süreçlerin ikinci plana atılması.” Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre oyun bağımlılığı semptomları “oyun oynama sıklığı, oyun oynama yoğunluğu, oyun oynama süresi, aktiviteler arasındaki öncelik sıralaması ve olumsuz durumlara rağmen devam edilmesi durumu”.
Kaynak:Freepik
“Kötü ortam”, “hastalık”, “kötü nesne”, “virüs”
Araştırmacılara göre, katılımcıların teknoloji bağımlılığına yönelik toplam 47 farklı metafor oluşturduğu görülüyor. Bu metaforlardan en çok kullanılanlar sigara bağımlılığı (17), madde bağımlılığı (9), alkol (5), kanser (3), çukur (2) ve tembellik (2) metaforları. Bağımlılık denildiğinde akıllara gelen en yaygın metaforlar bu şekilde aktarılıyor. Bunlar dışında bağımlılık kavramı bataklık, hastalık, hipnoz, virüs, karanlık, yalnızlık, kurtçuk, kene” gibi benzetmelerle de ifade ediliyor.
Kaynak:Freepik
“Teknoloji bağımlılığı hastalığa benzer çünkü ölümcüldür”
Katılımcılar teknoloji-bağımlılık ilişkisini tanımlarken nesne-ifade odağında kurdukları cümlelerden en yaygın olanları da şu şekilde:
Kaynak: Freepik
“Teknoloji sosyalleştirir"
Katılımcıların ürettikleri metaforlar bağımlılık, kötü nesne, hissizlik, hastalık gibi olumsuz anlamların yanında olumlu anlamlar da içeriyor. Bu olumu anlamların arasında teknolojinin araştırma ve öğrenmeyi teşvik etmesi, bireyleri sosyalleştirmesi, arkadaş edinmeyi kolaylaştırması, bireylere araştırma yaparak bilgilerini geliştirme imkânı vermesi gibi durumlar yer alıyor.
Teknoloji bağımlılığına ilişkin oluşturulan metaforlardan yalnızca üç tanesi olumlu kategoride yer alırken, kavramın ağırlıklı olarak olumsuz hisler oluşturduğu görülüyor. Katılımcılar teknoloji bağımlılığını ağırlıklı olarak insan hayatına zarar veren ve ruhunu emen bir bağımlılık türü olarak nitelendiriyor. Çalışmada daha kalabalık bir örneklem grubuna ulaşılarak farklı branşlardan sporcuların ürettiği metaforları birbirleriyle karşılaştırması öneriliyor. Bu sayede teknoloji bağımlılığının olumsuz yönlerine dikkat çekmek ve farkındalık oluşturmak amaçlanıyor.
