Yoğunlaşan kentleşme, şehirlerde yaşayan bireylerin bedensel ve ruhsal sağlığını olumlu yönde etkileyen sosyal aktiviteleri kısıtlıyor. Aslında kenti inşa etme ve değiştirme bireylerin hakkı ancak bireyler bu haktan habersiz kentlerde yaşamaya devam ediyor. 4 Aralık 2024

Spor ve serbest zamanı değerlendirme etkinlikleri kent yaşamının belirleyici unsurları arasında yer alıyor. Spor ve serbest zamanı değerlendirme etkinlikleri ile mekânları ulusal ve yerel belgelerde bir hak olarak tanımlanıyor. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yerel Yönetimler bölümünden Arş.Gör.Dr. Aydın Akpınar “Bir Kentli Hakkı Olarak Kentsel Alanlarda Spor ve Serbest Zamanı Değerlendirme Hakkı” başlıklı makalesinde kent hakkını, insanın kendini ve kentini inşa edebilme ve değiştirebilme hakkı olarak nitelendiriyor.

Araştırmacı, kent hakkının devrimci bir yaklaşım olduğunu ve bu yönüyle spor ve serbest zamanı değerlendirme hakkına özel vurgular yaptığını belirtiyor. Dr. Akpınar bir hak yaklaşımı olan kentli hakkının “üçüncü kuşak insan hakkı” olarak temel hak ve özgürlüklerden birtakım farklılıklar gösterdiğini sözlerine ekliyor. Makalede kentli hakkı spor ve serbest zamanı değerlendirme hakkı örneği üzerinden veriliyor;

Arş. Gör. Dr. Akpınar çalışmasında nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi ve içerik analizini beraber kullanıyor. Araştırmacı, spor ve serbest zamanı değerlendirme faaliyetlerini bir kentli hakkı bakış açısıyla inceliyor. Araştırmada toplamda üç nokta irdeleniyor. Bu noktalar; kent ve kentli açısından spor ve serbest zamanı değerlendirme mekânlarının önemi ve ulusal ve yerel belgelerde bir hak olarak spor ve serbest zaman faaliyetlerinin yeri üzerine odaklanıyor. Ayrıca, irdelenen bu noktaların sonucu olarak Avrupa Kentsel Şartı (AKŞ)’nda spor ve serbest zamanı değerlendirme hakkının nasıl düzenlendiği ve hangi değerler üzerine kurulduğu inceleniyor.

Kaynak: Freepik

Kent hayatı üçe ayrılıyor

Çalışmaya göre iş/okul, aile ve serbest zaman olarak üçe ayrılan kent hayatı bireyin benliğini, toplumu ve kültürü biçimlendiriyor. Araştırmacı çalışmasında bu üç bölümün kaliteli bir yaşam standardı oluşturmak için dengeli ve özenli bir şekilde oluşturulması gerektiğini belirtiyor. Araştırmacı, kentlilerin hakkı olan sporu “Rastgele veya organize katılım yoluyla, fiziksel zindeliği ve zihinsel esenliği ifade etmeyi veya iyileştirmeyi, sosyal ilişkiler kurmayı veya her düzeyde rekabette sonuç almayı amaçlayan her türlü fiziksel aktivite” olarak tanımlıyor. Arş. Gör. Dr. Akpınar serbest zamanın ise zihinsel rahatlama, sorumluluklardan uzaklaşma ve çeşitli aktivitelerle uğraşmak gibi boyutları olduğunu belirtiyor.

Araştırmacı serbest zamanı, bireylerin temel ihtiyaçlar ve çabalar dışında kalan bu zaman diliminde rahatlık, rekabet ya da kişisel gelişim amacıyla çeşitli etkinliklere katılmak olarak nitelendiriyor.

Kaynak: Freepik

Bireylere spor ve serbest zaman etkinlikleri için olanak tanınmalı

Çalışmaya göre kentlerde yaşayan bireyler yoğun iş temposunun olumsuz etkilerinden arınmak için spor ve dinlenme faaliyetlerine yöneliyor. Bu etkinlikler, iletişim, sosyal ve kültürel iletişim, kimlik geliştirme, yeni deneyimler edinme ve farkındalık kazanma gibi amaçlarla da tercih ediliyor.

Arş. Gör. Dr. Akpınar özgürlüğün tanımı ve kapsamı gereği kimse spor ve serbest zamanı değerlendirme etkinliklerine katılmak zorunda olmadığına işaret ediyor. Fakat araştırmacıya göre bu etkinlikleri gerçekleştirme ya da etkinliklere katılmak isteyen bireylere bu hakkın gerçekleştirilmesi olanağının tanınması gerekiyor.

Spor ve serbest zaman etkinliklerine dair beş kent hakkı var

AKŞ Avrupa Konseyi'nin Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Daimî Konferansı yıllık genel kurulunda 18 Mart 1992'de düzenlenen özel bir oturumda kabul edilen bir şart olduğunu söyleyen Arş. Gör. Dr. Akpınar bu şartın kent ve kentli hakkı tartışmalarının somut bir sonucu olduğunu ifade ediyor.

Çalışmaya göre, AKŞ sosyal, kültürel ve ekonomik dönüşümün kentlerde farklı yaklaşımların benimsenmesini sağlıyor. Bunun yanında kentsel şart, spor ve serbest zamanı değerlendirme hakkını bir kentli hakkı olarak özellikle vurguluyor.

Çalışmada AKŞ’de spor ve serbest zaman etkinlikleri ile yakından ilişkili sağlık, güvenlik, kalkınma, istihdam ve eşitlik olmak üzere beş kent hakkının bulunduğundan söz ediliyor. Kentsel şart tüm bireylere eşit haklar sunulması gerektiğini vurguluyor. Şartın 20. Maddesine göre yerel yönetimler bu hakları cinsiyet, yaş, köken, inanç, sosyal, ekonomik ve politik ayrım gözetmeksizin, fiziksel veya zihinsel özürlerine bakılmadan eşit olarak sunmak zorunda. Arş. Gör. Dr. Aydın Akpınar bu durumu şöyle değerlendiriyor:

Spor ve Serbest Zaman Etkinliklerinde Yerel Yönetimlerin Önemi Büyük

Çalışmada, AKŞ gereği yerel yönetimlerin tüm vatandaşların spor ve sosyal etkinliklere eşit erişimini sağlamakla yükümlü olduğu ifade ediliyor. Araştırmacıya göre bu insan odaklı yaklaşım eşitlikçi bir katılımı amaçlıyor. Kent sakinlerinin hakları arasında bulunan spor ve serbest zaman değerlendirme hakkı kişisel motivasyonun en güçlü olduğu haklardan biri olarak ön plana çıkıyor. Arş. Gör. Dr. Aydın Akpınar kent yaşamında motivasyon eksikliğinin ilgili tesislerin organizasyonların ve yatırımların âtıl kalmasına neden olduğunu belirtiyor. Araştırmacı kentli kaynaklı bir motivasyonun bulunmaması halinde Akıllı Kent Şehircilik (AKŞ) projelerinin sürdürülebilir olamayacağına işaret ediyor.

#KentHakkı #KentliHakkı #Spor #SerbestZaman #AvrupaKentselŞartı