Televizyon endüstrisinin karlı üretimlerinden olan diziler, farklı platformlarda değişime uğramaya devam ediyor. Bunun en güncel ve sonuncu ayağı ise içerik platformlarında görülüyor. Dizileri hem biçimsel hem de anlatı yönünden değişime uğratan bu platformlardan en popüler olanı ise Netflix. Seçil Karaoğlu, 16 Eylül 2024

Yayıncılık sektöründe yaşanan gelişmeler sektörün kurallarını da bir hayli değiştiriyor. Televizyon endüstrisinde teknolojik gelişmelerle birlikte üretim, dağıtım ve tüketim süreçlerinin değişmesine paralel olarak yeni oyuncular, yeni piyasa stratejileri ortaya çıkıyor ve sektör de değişime uğruyor.

OTT (Over The Top), izleyiciye istediği zaman ve yerde istediği içeriği direkt olarak ulaştıran medya hizmetleri anlamına geliyor. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. Sedat Özel ve Arş. Gör. Ömer Kısaoğlu’nun küresel televizyon endüstrisinde dizi üretimlerinde yaşanan değişimi ele aldıkları araştırmaya göre OTT platformları, geleneksel yayıncılara karşı ciddi bir rakip olarak çıkıyor ve dizi üretiminde farklılıklar yaratıyor. Bu değişimler, dizilerin yapısı ve içeriğinin dönüşmesine yol açıyor. Netflix gibi platformlar, geleneksel yayıncılığın yerini almayı hedeflerlerken küresel sektörü ve endüstriyel standartları da bir hayli etkiliyor.

Netflix’in orijinal dizisi olan The Witcher üzerinden analiz yapılarak Netflix’in etkisi ile arttığı düşünülen değişimlerin neden ve sonuçlarına odaklanılan araştırmaya göre The Witcher dizisinde bu değişimlerin etkileri net bir şekilde görülüyor.

Kaynak:İdeogram

Netflix üretim ve dağıtım ilişkilerini değiştiriyor

Prof. Dr. Özel ve Arş. Gör. Kısaoğlu geniş bant internet ağlarının yayılması ve OTT platformlarının yükselişinin, televizyon dizilerinin üretim ve tüketim biçimlerinde önemli değişikliklere yol açtığını ifade ediyor. Ayrıca Netflix, uluslararası dolaşımın ana aktörü olan ABD’de geleneksel sendikasyon kurallarında değişimlere neden oluyor. Netflix bizzat kendi üretimi olan dizilerde platformun kendine özgü özelliklerini kullanarak dizilerin üretim ve dağıtım biçimlerini de değiştiriyor. Aynı zamanda, özel lisans sözleşmeleri yaparak kütüphanesindeki çeşitliliği artırıp seçim yelpazesini geniş tutuyor.

Çalışmaya göre dizilerin bölüm sürelerinde belli bir standarda gerek duymayan Netflix gibi yeni nesil içerik dağıtıcıları farklılaşabilmek için dizilerin hikâye örgülerini de daha karmaşık ve katmanlı gerçekleştirmekten çekinmiyor. Özel ve Kısaoğlu’na göre güçlü yıldız kimliği, daha az bölüm, bölüm süre serbestliği, aynı anda yayına verme ve platformun izleyiciye sunduğu diğer teknik özellikler bir bütün olarak düşünüldüğünde OTT platformların geleneksel yayıncılıktan daha farklı bir çizgiye geçtiği görülüyor.

Kaynak: İdeogram

Olaylar karmaşık sıralanıyor

Araştırmanın bulgularında Netflix dizilerinde karmaşık anlatılara sıkça başvurulduğu aktarılıyor. Örnek olarak ele alınan The Witcher dizisi, Geralt, Ciri ve Yennefer'e odaklanıyor, hikâye onların etrafında ilerliyor. İlk sezonun dikkat çekici özelliği, olayların karmaşık sıralanması. Karmaşık anlatı, eylemlerin kronolojik sıralamasıyla oluşuyor. Netflix, izleyicilerin kafa karışıklığı yaşaması ve bazı şikayetler üzerine karakterlerin zaman akışıyla ilgili paylaşım yapmak zorunda bile kalıyor.

The Witcher, platform dizilerinin tipik örneklerinden birisi olarak dikkat çekiyor. Başkarakterlerin hikayeleri zaman atlamalarıyla ilerlediği ve senaristin, ikinci sezonda daha anlaşılır bir yapı kullanmayı tercih ettiği aktarılıyor. Dizide üç ana karakterin farklı zaman dilimlerindeki hikayeleri kesişirken izleyicilerden de dikkatli bir izleme bekleniyor. Hikâye sezon boyunca zaman sıçramaları ve geriye dönüşlerle birlikte gelişiyor.

“Küresel Televizyon Endüstrisinde Dizi Üretimlerinde Yaşanan Değişim: Bir Netflix Yapımı Olarak Witcher Örneği” isimli çalışmada dizinin ilk sezonu mercek altına alınarak ana hikâye örgüsü, bölüm eylem planlarının oluşumu, karakterlerin gelişimi gibi anlatı yapısı inceleniyor. Ardından bölüm sayı ve süreleri gibi teknik ölçütler üzerinden sınırlı da olsa değişim gözler önüne seriliyor. Bunlarla birlikte karakterlerin eylem çizgileri ve karmaşık kronolojik yapıdaki zaman aralıkları, sezonda bulunan bölümlerin eylem yapısı ve dizinin üretim biçimi özellikleri kapsamında sezonluk bölüm sayıları ve bölümlerin süreleri ortaya konuluyor.

Kaynak: Netflix

Büyük başarı elde etti

İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi’nde yayınlanan çalışmada The Witcher’ın, 1986 yılında Polonyalı yazar Andrzej Sapkowski tarafından Geralt'a odaklanan bir hikâye ile ortaya çıktığı ve daha sonra üç hikâye kitabı ile beş romanlık Geralt ve Ciri serisinin yayınlandığı aktarılıyor. Ayrıca 2001'de Lehçe bir film ve 2002'de Polonya'da bir diziye uyarlanan hikâye daha sonra oyun alanında büyük başarı elde edince Netflix'te dizi olarak yayınlandığına yer veriliyor. Sezon boyunca dizi, ileri sıçramalar (flash-forward) ve geriye dönüşler (flash-back) ile ana hikâyeyi geliştiriliyor.

Çalışmaya göre dizinin hikayesi, dört farklı zamanda ilerliyor. Yennefer'in hikayesi 1240’ta, Geralt'ın hikayesi 1249 sonrasında, Ciri'nin annesinin evlilik töreninde ve Ciri'nin hikayesi ise 1263'te geçiyor. Hikayeler bölümler arasında iç içe geçerek anlatılırken, zaman atlamalarıyla karmaşık bir yapı oluşturuluyor. Sezon boyunca Nilfgaard'ın Cintra'yı ele geçirmesi ve Sodden'a saldırması arasındaki dönemde Geralt ve Yennefer karakterlerinin hikayesi 7 bölüm boyunca seyirciye sunuluyor. Bu karmaşık yapı izleyicileri zorlasa da Netflix'in izleme politikası, hikâyenin anlatısını destekleyecek şekilde sezonu kesintisiz izleme olanağı sunuyor.

Kaynak: Freepik

Geleneksel anlatı yapısından farklı ilerliyor

Özel ve Kısaoğlu, değişen sektör dinamiklerine uygun bölüm sayısıyla yayınlanan dizinin, aynı zamanda ilk sezonunda izlemeye uygun olarak tek seferde izleyiciye sunulduğunu belirtiyor. Dizide eylem yapısı geleneksel bir biçimde oluşturulmuş gibi görünse de anlatının eylem uzunluklarını belirlediği fark ediliyor. Bölümler üç eylemli bir yapıya göre ilerliyor. Karakterlerin hikayeleri iç içe geçerek, karmaşık bir şekilde sunulurken üç eylemli yapı üç karakterin hikayesiyle sağlanıyor ve yan hikayeler tamamlayıcı parçaları oluşturuyor.

Üçüncü bölümde Geralt ve Yennefer'in hikayelerinin yükseldiği noktalarda dizinin kurgusu iki farklı mekân ve zamandaki olayları paralel bir biçimde kısa planlarla iç içe veriyor. Beşinci ve altıncı bölümde ise Geralt ve Yennefer aynı hikâyede yer alıyor. Sezon finalinde Geralt ve Ciri'nin savaş alanının yakınlarında başlarından geçenler ve sonunda bir araya gelmeleri izlenirken, Yennefer savaş alanında bulunuyor. Üç karakter aynı mekânda sezon boyunca bulunmuyor.

Çalışmaya göre geleneksel anlatı yapısından farklı olarak The Witcher'da Ciri'nin hikayesi, bölümler arasında soruların cevaplandığı ve hikâyenin devam ettiği bir yapıya sahip. Ciri'nin hikayesi Cintra'nın düşüşünden başlayarak iki haftalık bir süreci kapsıyor ve diğer karakterlerin hikayeleriyle zaman çizgisini bağlıyor. Geralt ve Yennefer'in hikayeleri ise kendi başlarına ilerliyor. Geralt'ın hikayesi altı farklı öyküden oluşuyor ve bölümler arasında bağlantı kurulamıyor. Geralt'ın hikayeleri sinema anlatı yapısına benzer şekilde ilerliyor. Yennefer'in hikayesinde karmaşık bir yapı kullanılarak, farklı zaman dilimlerinde geçen eylemler anlatılıyor. Hikayeler birbirine bağlanıyor ve Yennefer'in gelişimi izleniyor. Her bölümde farklı olaylar ve karakterler yer alırken, Yennefer'in savaşa katılma süreci öne çıkıyor.

Kaynak: Freepik

Netflix dışında platformlar da var

Türkiye’de OTT platform olarak Netflix ile birlikte Puhu TV, Hulu, TV +, MUBI, Blu TV, Tivibu, Kablo TV, YouTube Premium, Digitürk, D-Smart, Disney +, Exxen, Amazon Prime gibi platformlar da bulunuyor.

Tablo: Türkiye’de Bulunan OTT Platformlar.

Özel ve Kısaoğlu’na göre Netflix ve benzeri platformlar piyasanın oturmuş formüllerine meydan okuyan yenilikleri denemeye devam ediyor. Bu anlatı yapısından üretim şekline uzanan bir meydan okuma olarak karşımıza çıkıyor. OTT platformları, hem bir yayın planı doldurmak zorunluluğu olmaması nedeniyle sendikasyon mantığından sıyrılırken aynı zamanda içerik kataloglarına daha fazla ürün yerleştirme hedefiyle sendikasyon anlaşmalarına taraf olabiliyor.