Sanayileşme, teknolojik gelişmeler ve nüfus artışıyla birlikte artan enerji ihtiyacı, ülkelerin refahı için önemli bir etken. Bu durum, tüm dünyada enerji kaynakları üzerinde durulmasına ve bu kaynaklardan daha fazla fayda sağlanılmasına neden oluyor. Günümüzde artan enerji ihtiyacını karşılayabilmek için birincil-ikincil veya yenilenebilir-yenilenemez şeklinde sınıflandırılan enerji kaynaklarından daha fazla yararlanılıyor.
Merve Dilmeç, 29 Temmuz 2024
Sanayileşme, teknolojik gelişmeler ve nüfus artışıyla birlikte artan enerji ihtiyacı, enerji kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasını zorunlu kılıyor. Birincil enerji kaynakları, doğrudan doğal kaynaklardan elde edilerek, dönüştürme işlemi yapılmadan enerji üretmek için kullanılıyor. İkincil enerji kaynakları ise birincil enerji kaynaklarının dönüştürülmesiyle elde ediliyor. Bu dönüştürme işlemleri genellikle elektrik üretimi gibi süreçleri içeriyor.
Ülkeler için elektrik başta olma üzere ikincil enerji kaynaklarına olan ihtiyaç, birincil enerji kaynaklarına olan ihtiyacın artmasına sebep oluyor. Elektrik üretiminde kullanılan birincil enerji kaynaklarından kömür, petrol, doğalgaz ve odundan elde edilen ikincil enerji kaynakları, enerji arzını güvence altına alıyor. Bu sayede kömür üretimi, açık ocak ve yeraltı işletmeciliği olarak iki farklı şekilde yapılmaya başlıyor. İkiye ayrılan üretim biçimleri, maden yatağının koşullarına ve ekonomik faktörlerine bağlı olarak şekilleniyor.
Kaynak: Canva
Türkiye’deki kömür rezervleri temel olarak linyit ile taşkömürü olarak ikiye ayrılıyor. Kömür rezervi, üretim payı, tüketim özellikleri dikkate alındığında Türkiye’nin linyit düzeyinin orta düzeyde, taşkömürünün ise alt düzeyde olduğu görülüyor. Giresun Üniversitesi’nden Doç. Dr. M. Esra Atukalp ile Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ayhan Kesimal’a ait “Türkiye’de Kömür Madenciliğinde Etkinlik Değişimi” adlı çalışmada, birincil enerji üretimi, linyit ve taşkömürü odaklı olarak ele alındığında 1970-1975 döneminde taşkömürü üretiminin, 1976’dan sonra ise linyit üretiminin fazla olduğu belirtiliyor.
Türkiye’de linyit kaynağı, Elektrik Üretim Anonim Şirketi, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü olmak üzere üç kamu kuruluşu ve özel sektör ruhsat sınırları içerisinde bulunuyor. Taşkömürü üretimi ise Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve TTK’nin imtiyaz sahasında çalışan özel sektör tarafından gerçekleşiyor.
Kaynak:Canva
Kömür enerji üretiminin temel taşı haline geliyor
Birincil enerji kaynakları arasında yer alan kömür; elektrik üretiminde, sanayi, konut ve ticari ısıtma sistemlerinde kullanılıyor ve rezerv ömrü nedeniyle enerji üretiminde büyük bir öneme sahip. Enerji kaynaklarının tamamı gibi kömürden sağlanabilecek üst düzey faydanın elde edilmesi, kaynakların kullanımı ve üretim açısından etkinlik ve verimliliğin sağlanması gerekiyor.
Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi’nde yayınlanan çalışmada, Türkiye’de linyit ile taşkömürü üretiminde bulunan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu ve Türkiye Taşkömürü Kurumu ile ilgili dönemsel etkinlik analizi gerçekleştiriliyor ve etkinliğin sağlanması için yapılması gereken hususlar belirleniyor. Araştırmada, 2001-2020 dönemine ait linyit ve taşkömürü madenciliği ile ilgili etkinlikler, veri zarflama analizi yöntemiyle belirleniyor.
Araştırmada yapılan analiz sonuçlarına göre, kömür madenciliği şirketleri, etkin çalışmadıkları yıllarda bile mevcut yatırımlarını ve işletme giderlerini iyi şekilde kullanarak üretim ve satışlarını artırabiliyor. Şirketlerin, hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını anlamak için etkinlik kavramı kullanılıyor. Çalışmada etkinlik ölçmek için basit oran hesaplamaları, matematiksel yöntemler ve istatistiksel yöntemler kullanılıyor.
Türkiye’de kömür madenciliğinde gelişme olması için mevcut kaynakların etkin bir şekilde kullanılması ve enerji politikaları için
linyit ile taşkömürü üretimine önem verilmesi gerekiyor. Mevcut kömür rezervlerinin enerji, çevre ve ekonomi gibi tüm şartları dikkate alması, bu rezervleri en uygun şekilde işletmesi ve üretimde artış sağlaması gerekiyor.
Türkiye’de linyit ile taşkömürü üretimine odaklanılması ve enerji ihtiyacını yerli kaynaklardan karşılanması dışa bağımlılığı azaltabiliyor. Ayrıca, kömür rezervlerinin çevre dostu ve verimli bir şekilde işletilmesi, sürdürülebilir bir gelecek için önem taşıyor. Bu nedenle, kömür kaynaklarının doğru yönetimi, ekonomik büyümeyi destekleyerek enerji politikalarının başarısını artırabiliyor.
#enerjiüretim #enerjikaynakları #kömür #madenyatakları #elektriküretimi
