Evsiz insan sorunu pek çok sosyal soruna kıyasla daha görünür durumda. Buna rağmen yanlarından geçerken kolayca görmezden gelinen bu insanların durumu, görünür olduğu ölçüde hissedilemiyor.
28 Aralık 2024
Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesinden Dr. Öğr. Üyesi Elvan Atamtürk, Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik Fakültesinden Prof. Dr. Selma Öncel ve Antalya Akev Üniversitesinden Dr. Öğr. Üyesi Güngör Çabuk’un, Antalya merkezde evsiz olarak sokaklarda yaşayan ve iletişim problemi olmayan bireylerle yaptığı “Evsizlerin Genel Özellikleri, Sokaktaki Yaşam Deneyimleri ve İhtiyaçları” adlı araştırmada ilginç bulgulara ulaşılıyor. Sokakta yaşam mücadelesi veren evsizler, hayatta kalabilmek için yaşamın nispeten daha kolay olduğu sıcak kentlere göç ediyor. Tercih ettikleri kentlerden biri olan Antalya’da yapılan araştırma, bu insanların yaşam koşulları, evden sokağa giden yaşam öyküleri, birbirleriyle ilişkileri, ortak yönleri ve farklılıklarını ortaya koyuyor. Sokakta yaşamakla ilgili olarak “sokağa düşmek” sözcüğünü kullanan evsizlerin, bir anda evsiz kalmadıkları, onların bu duruma gelmesinin altında çok çeşitli sosyal sorunların yattığı belirtiliyor.
Kaynak: Canva
Banklarda, parklarda barınmaya çalışan, çöpleri karıştırarak yiyecek arayan, kimi zaman bölge esnafı tarafından günlük yemek ihtiyacı karşılanan evsizlerin yaşadığı tek sorun yoksulluk da değil. Evsizler kendilerini toplumdan dışlanmış ve damgalanmış hissediyor. Kimi zaman diğer insanların kendilerinden korkması ve dahası korkunun nefrete dönüşmesiyle birlikte şiddete de uğrayabiliyor. Araştırmaya katılan evsizler, evsiz olduklarını gizleyebilmek, diğer insanların gözüne batmamak için saç ve sakal tıraşı olmak, dişlerini fırçalamak, banyo yapmak ve temiz giyinmek için çaba gösterdiklerini belirtiyor. Öz bakım ihtiyaçlarını gidermek üzere katı atık toplayıp kazandıklarıyla pansiyonda kalan evsizler, zaman zaman camiler ve hastaneleri temizlenmek için kullandıklarını şu sözlerle açıklıyor:
“(…) hastanede sıcak su var. Bütün ihtiyaçlarımızı hastanede karşılıyoruz. Barınma ve güvenlikten sonra en büyük problem hijyen aslında, bizim için temel ihtiyaç bu. Hamamın fiyatının ne olduğunu bilmiyoruz, pahalıdır. Hastanede engelliler tuvaletinde sıcak su var, gece el ayak çekildiğinde engelli tuvaletine giriyorum, kapıyı kilitleyip tıraş oluyorum, dişimi fırçalıyorum, banyo yapıyorum, çamaşırlarımı yıkıyorum poşete koyup çıkıyorum...”
Kaynak: Canva
Atamtürk, Öncel ve Çabuk’a göre katılımcıların evsiz olma nedenlerinin başında aile içi şiddete maruz kalma, aile bireylerinin kayıpları, alkol, kumar, madde kullanımı ve yoksulluk geliyor. Kendi ifadeleriyle sokağa düşmeden evvel normal bir ailesi olan evsizlerin, sokakta yaşamaya başlama süreçleriyle ilgili olarak; ilk aşamada aileleriyle ilişkilerinin daha yoğun olduğu, bu dönemde evlerine ailelerine gidip geldikleri, zaman ilerledikçe görüşme sıklığının azaldığı görülüyor. Hatta sorun ne kadar büyük olursa olsun aileden kopmak istemedikleri; zaman içerisinde sorunların çözümsüz kalması, derinleşmesiyle sokakta yaşamaya başladıkları ifade ediliyor. Sokakta geçirdikleri zaman uzadıkça yakın çevreleriyle arasındaki bağlar da kopma noktasına gelen evsizler, ortalama on iki yıl sokakta yaşıyor.
Genellikle hastaneler, otogar, arabalar, pansiyon ve kapalı otobüs duraklarında yaşamaya çalışan evsizler her zaman bu kadar şanslı olmuyor. Açıkta kaldıkları zamanlarda, mesela parkta yattıklarında üzerinize neler örtüyorsunuz, eşyalarınızı nerelerde saklıyorsunuz sorusuna bir katılımcı şöyle cevap veriyor:
“Bizim eşyalarımız çalınıyor. Mesela benim bir çadırım vardı kendime ait. …o zaman kendime ait bir çadırım vardı. Yemeğe gittim geriye döndüm çadır çalınmış. …insan yoruluyor eşyalarını taşımak, oradan oraya götürmek, artık sıkılıyorsun, bunu alıyorsun bir yere bırakıyorsun, saklamaya çalışıyorsun, saklayacak yerimiz de yok kuytu bir köşe bulup koyuyoruz, sonra bakıyorum gitmiş...”
Kaynak: Canva
Nitel araştırma yöntemi kullanılarak yapılan çalışmada, evsizlerin sokaktaki yaşam deneyimleri, nasıl bir yaşam sürdürdükleri çeşitli boyutlarda ele alınıyor. Buna göre evsizlerin sorunu ne kadar büyük olursa olsun, birbirleriyle dayanışma içindeler. Sokakta geçirdikleri ilk gece yaşadıkları korkuyu anlatan evsizler, kendilerine yardım edenlerin yine evsizler olduğunu anlatıyor:
“Ben ilk başlarda nereden neyi bulacağımı bilmediğim için açıkta, bankta, çimlerin üstünde yattım. Sonra ne yaptım? …sokakta kalan benimle aynı kaderi paylaşan arkadaşlarım oldu. Onlar bana nasıl hareket edeceğimi gösterdiler, hani mesela nasıl yemek bulacağımı söylediler, mesela aşevine gittim ya da ne bileyim şuradan askıda ekmeği öğrendim, hayırseverler askıda ekmek bırakıyorlar. Mesela bir hayırsever şurada yemek veriyor, onu öğrenince oraya gidiyordum, şu saatte diye söylediklerinde oraya gidiyordum. Böyle söyleye söyleye arkadaşlarım bana sokakta yaşamayı öğrettiler. Onlar bu konuda bilgi verdiler, ben de bu bilgilere dayanarak kendime yol çizdim, tecrübe edindim.”
Kaynak: Canva
Araştırmada elde edilen bulgular, evsizliğin sosyal sorunlardan doğduğunu ve yine sosyal sorunlar yarattığına işaret ediyor. Toplum sağlığını olumsuz etkileyen, kişinin güven kaybına neden olabilen, sadece bireyi değil toplumu da etkilediği belirtilen evsizliğin toplumda daha çok tartışılması; diğer sosyal sorunlarla ilişkisi, tetikleyici unsurlarının konuşulması gerekiyor. Duygusal ve psikolojik istismara uğrayarak yok sayıldıklarını söyleyen evsizler bir süre sonra yaşama hevesini kaybediyor. Çaresiz hissettiklerinde yaşamlarını devam ettirmek için ya suça karışıyor ya da intihar edebiliyor. Halbuki sosyal dışlanma ve ayrımcılığa maruz kalan evsizlerin, her birey gibi yaşamlarını onurlu bir biçimde sürdürme ve barınma hakları bulunuyor. Araştırmada, evsizlerin ihtiyaçları ve özellikleri dikkate alınarak toplumda işlevsel olarak kendisine yer bulacakları, sosyal adaletin ve eşitliğin sağlanacağı sağlık ve sosyal hizmet politikalarının güçlendirilmesi gerektiğinin yanı sıra, evsizlerin sorunlarının ancak ortak bir çalışma anlayışıyla çözülebileceği belirtiliyor.
#evsizler #toplumsalsorun #evsizlik #toplum #sokaktayaşam
