Kocaeli Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, evli ve bekar bireylerin tüketim alışkanlıklarının belirgin farklılıklar gösterdiğini ortaya koydu. Araştırma evlilerin çocuklarının ihtiyaçlarını karşılarken mantıksız harcamalara yöneldiğini, bekârların ise kişisel bakım ve giyime daha fazla bütçe ayırdığını gösterdi. 28 Ekim 2024

Sosyal Bilimler Dergisi’nde yayımlanan “Davranışsal İktisat Çerçevesinde Rasyonel Modern Tüketici Davranışları Üzerinde Medeni Durumun Etkileri: Kocaeli Örneği” konulu bir araştırma yapan Kocaeli Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ferhat Pehlivanoğlu ve Çağla Şenveli, evli bireylerin alışveriş öncesinde daha fazla planlama yapma eğiliminde olduğunu belirtirken, bekârların fiyatlara dikkat etmeden harcama yaptıklarını ifade ediyor. Evliler, özellikle gıda harcamalarında daha yüksek oranlar sergilerken, bekârlar giyime ve kozmetiğe daha fazla harcama yapıyor. Bu bulgular, bireylerin tüketim davranışlarının sadece ekonomik durumlarıyla değil, aynı zamanda sosyal dinamiklerle de şekillendiğini gösteriyor.

Kaynak Freepik

Bu tüketim çılgınlığı neden?

“Bekâr ve evli bireyler tüketim kararlarında mantıklı mı davranıyor, yoksa duyguların ön planda olduğu bir tüketim alışkanlığına mı sahip?” sorusuna odaklanılan araştırmaya göre tüketimde yaş, cinsiyet, ekonomi gibi faktörler kadar medeni durum da etkili. Çünkü medeni durum, araştırmacılar tarafından tüketim psikolojisini etkileyen faktörlerden birisi olarak değerlendiriliyor. Pehlivanoğlu ve Şenveli’nin araştırmalarında tüketim alışkanlıkları için belli kategoriler ön plana çıkıyor. Bunlardan bazıları şu şekilde:

“Ürünün fiyatı, Keyfi alışveriş yapma isteği, İndirim olması, Modayı takip etme isteği, Planlamadan alışverişe çıkma, Partnerin ihtiyaçları için harcama, Çocuk için harcama, Fiyat araştırması yapıp alışverişe çıkma.”

Fiyat araştırması yapmamak irrasyonel tüketimi pekiştiriyor

Katılımcılar, alışverişe çıkıldığında alınacak ürünün piyasasına hâkim olduklarını aktarıyor ve alışverişe çıkarken fiyat araştırması yapmaya gerek olmadığını belirtiyorlar. Bunun yanında, “markalı ürün tercih etme”, “güzel havalarda daha çok alışveriş yapma”, “alışverişe yalnız çıkma”, “taksitli alışveriş”, “iadesi olan ürünleri tercih etme”, “gıda için zincir marketlere gitme” gibi tercihler öne çıkıyor. Araştırmacılar bu tercihleri rasyonel olmayan davranışlar olarak yorumluyor. Yani söz konusu durumlar irrasyonel (mantık dışı) tüketimi pekiştiriyor. Bu davranışlar hem evlilerde hem bekarlarda ortak. Buna karşın, iki gruba ilişkin öne çıkan bazı ayrımlar da mevcut.

Kaynak: Freepik

Tüketicilere yönelik ürün ve stratejiler üretilmeli

Araştırmacılara göre, çocuklar söz konusu olduğunda ise evliler mantıktan uzak harcama yapabiliyor. Kendilerine alışveriş yaparken daha mantıklı hareket eden ebeveynler çocukları için alışveriş yaparken o kadar mantıklı olamıyor.

Pehlivanoğlu ve Şenveli, bu ayrımlara dikkat edilerek tüketicilere yönelik ürün ve stratejiler üretilmesi gerektiğini aktarıyor. Araştırmacılar bu farklılıkların bireylerin sosyal ve psikolojik anlamda farklı oluşlarından kaynaklanabileceğine değiniyor. Çalışmanın önerileri arasında psikoloji, antropoloji, sosyoloji gibi alanlar dikkate alınarak, bireylerin tüketme eğilimlerinin incelenmesi gerektiği savunuluyor. Araştırmacılar iktisadi hayatta tüketim kavramının bireysel eğilimlere göre planlanması gerektiğini düşünüyor.

Araştırmanın ayrıntılarını merak edenler için:

Kocaeli’nin farklı illerinde yaşayan evli ve bekar 406 kişinin tüketim alışkanlıkları anket uygulanarak inceleniyor. Araştırmaya katılan ilçeler arasında Darıca, Gebze, İzmit, Kartepe ve Gölcük yer alıyor. Katılımcıların 196’sı kadın, 210’u erkek, yüzde 33,5’i bekâr, yüzde 66,5’’i ise evlilerden oluşuyor. Katılımcıların diğer özellikleri ise şöyle;

27’sinin aylık geliri asgari ücretin yarısı oranında. Yüzde 11’inin geliri asgari ücrete yakın ve yüzde 5’inin gelişi asgari ücretin üzerinde.

Katılımcıların yüzde 43’ü haftanın en az 2-3 günü alışverişe çıkıyor.

Yaklaşık rakamlarda yüzde 15’, kamu sektöründe, yüzde 37’si özel sektörde çalışıyor. Yaklaşık yüzde 25’i serbest meslek ile uğraşıyor, yüzde 16’sı ise ev hanımı.

Yüzde 33’ü çocuk sahibi değil, diğerleri farklı sayılarda çocuğa sahip.

#iktisat #alışveriş #tüketim #evli #bekar