Hayatımızı kuşatan dijitalleşmeyle birlikte uzun süre ekran başında zaman geçiren çocuklar fiziksel ve psikolojik gelişimleri için son derece önemli katkıları olan fiziksel aktivitelerden uzak kalıyor. Uzmanlar, evde ve sokakta oynanan geleneksel çocuk oyunlarının yararlarını hatırlatıyor. Seçil Karaoğlu,12 Ağustos 2024

Çocukların fiziksel ve psikolojik gelişiminde geleneksel sokak ve ev oyunlarının yararını hatırlatan uzmanlar, uzun süre ekran başında zaman geçiren çocukların psikomotor gelişimleri için en sağlıklı ve ekonomik çözümlerin başında geleneksel çocuk oyunlarının geldiğini belirtiyor. Çocukların uzun süre ekran karşısında dijital oyunlarda vakit geçirmesinin sağlıklarını olumsuz etkilediğini söyleyen Kocaeli Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi’nden Öğr. Gör. Hasan Çınar ve Beden Eğitimi öğretmeni Filiz Çakmak, fiziksel ve psikolojik gelişimleri için akranlarıyla birlikte oynayacakları geleneksel oyunların son derece yararlı olacağını kaydediyor.

Geleneksel oyunlar içinde hayatı öğreniyorlar

Günümüzde teknolojik gelişmeler, ebeveynlerin güvenlik kaygısı, araba, motor gibi araçların çıkma tehlikesi, yok olan yeşil alanlar ve mekân kısıtlılığı gibi sebeplerle çocuklar çoğunlukla evlerde zaman geçiriyor. OMO Global Çocuk ve Oyun Araştırması’na göre Türkiye’de her 10 çocuktan altısı günde bir ya da daha az süre dışarıda oynuyor.

Konuyla ilgili görüşlerini aldığımız Öğr. Gör. Hasan Çınar ve beden eğitimi öğretmeni Filiz Çakmak “çarpık yapılaşma/betonlaşma çocuk alanlarının eksik bırakılması ile başlayan süreç güvenlik sorunları ile ailelerin çocuklarını evde tutma isteğine dönüştüğünün” altını çiziyorlar. Ekran bağımlılığı ile beraber de çocuklar artık dışarıda oynamak istemiyor. Çakmak, artık çocukların çoğu zaman zorla dışarıya çıkarıldıklarını belirterek “Oyun oynayabilecekleri özel ve kontrollü alanlara götürüyoruz ki bu da geleneksel çocuk oyunlarının yerini tutmuyor” diyor. Yani çocukların oyun oynayabilecekleri alan ve zaman artık oldukça kısıtlı. Oysa çocuklar geleneksel oyunlar içinde hayatı öğreniyorlar.



Öğr. Gör. Çınar ve öğretmen Çakmak söyleşide çocukların evde oyun konsollarıyla ve çeşitli teknolojik cihazlarla oyun oynamasının pek çok sakıncası olduğunu belirtiyorlar. Ayrıca bunlar arasında özellikle obezitenin artmasına dikkat çekiyorlar. Ancak geleneksel çocuk oyunlarının kas, fiziksel, psikolojik ve psikomotor gelişimlere büyük katkısı olduğunu ifade ediyorlar. Çocuklar çeviklik, strateji geliştirme, kurallara uyma, refleks ve el-göz koordinasyonu geliştirme, sosyal beceri, işbirliği, saygı görme ve gösterme, özgüven, sorunlarla baş etme, uzlaşma, dikkat yeteneklerini geleneksel oyunlar ile geliştiriyor.



Geleneksel çocuk oyunları geçmişte çocukların sokakta bahçede parklarda oynadıkları mendil kapmaca, topik, yağ satarım, yakan top, istop, ip atlama, beştaş gibi oyunları kapsıyor. Öğr. Gör. Çınar geleneksel oyunların genelde dışarıda oynandıkları için çocukların fiziksel ve psikolojik anlamda gelişimlerine büyük katkısı olduğunu kaydediyor. Ayrıca çocukların hareket etmelerinden dolayı kalori yaktıklarını ve bu sayede enerji harcayarak mutlu olduklarını aktarıyor.

Çınar oyunun sağlık açısından katkılarını ise şöyle anlatıyor: “Çocuk burada hareket ettiğinden dolayı sinir-kas hücreleri de gelişiyor. Bu şekilde kalp atış seviyesi arttığı için yine sağlıklı bir birey oluyor. Bağışıklık sistemi gelişiyor. Oyuncular daima aktif durumda hareket etmek zorundalar. Yine grup ve sosyal gelişimlerine de büyük katkı sağlıyor”.

“Survivor oynayacağız”

Beden eğitimi öğretmeni Filiz Çakmak dijital ortamda zaman geçirmeyi tercih eden çocukların akranlarıyla bir arada oyun oynamaktan, hareket etmekten kaçındığını, boş oturmayı ya da şiddet içerikli ekran oyunlarını canlandırmayı tercih ettiklerini gözlemlediğini kaydediyor. Çakmak, oyunlarda değişimlerin yaşandığını, beden eğitimi dersinde ise parkur etkinlikleri bulunduğunu ve çocukları motive edebilmek için artık parkur yarışı yerine “Survivor oynayacağız” dediğini söylüyor.

Çocukların dikkat sıkıntısı var

Uzmanlara göre oyun oynamak çocuğun en önemli işi. Öğr. Gör. Çınar, geleneksel oyunların aslında eğlenerek spor yapmak olduğunu belirterek; “Özellikle dijital dünyadan dolayı çocuklarımızın dikkat gelişiminde çok büyük sıkıntılar var. Bu yüzden çocuklarımızla beraber oynayabileceğimiz geleneksel oyunların yararlarını hatırlamak önemli” diyor.

Geleneksel oyunlar ile zekâ oyunları benzer

Çocuklar üzerinde zekâ oyunlarının etkisi de son derece büyük. Çakmak, zekâ oyunlarının stratejik düşünme yeteneğini geliştirdiğini, olasılık hesaplama, tercihler ve bunların sonuçlarını karşılayabilme, kazanma ve kaybetmeyi kabullenme, hafızanın gelişmesi, muhakeme yeteneği gibi gelişmelere katkıda bulunduğunu söylüyor.

Kendi başlarına oyun kuramıyorlar

Filiz Çakmak, çocukların yeteri kadar oyun oynamadığını, meslektaşlarının bu konuya özen göstererek oynadıkları oyunları öğrencilerine öğretmeleri durumunda oyun kültürümüzü kaybetmeyeceğimizi vurguluyor. Çakmak: “Sizi serbest bırakırım sözü benim için onlara bir tehdit cümlesi haline geldi. Serbest bırakma oyun oynayalım diye yalvarır oldular çünkü kendi başlarına oyun kuramıyorlar.” diyor Ayrıca beden eğitimi dersinin haftada 80 dakika olduğunu ve bu sürenin bilinçli hareket için yeterli olmadığını belirterek ebeveynleri bilinçli olmaya çağırıyor.

#oyun #çocuk #gelenekseloyun #dijitaloyunlar #çocukgelişimi