Gebelikte ilk izlem anne ve bebek sağlık riskleri ile ölümleri azaltıyor. Anne adaylarının zararlı alışkanlıklardan uzak durmaları gerekiyor. Seçil Karaoğlu, 2 Eylül 2024

Gebe ve bebek ölümlerinin azalmasında erken gebelik farkındalığı son derece önemli. Günümüzde alkol, sigara, madde kullanımı gibi kötü alışkanlıklardan uzaklaşan ve periyodik olarak doktor kontrolüne önem veren anne adaylarının sayıları her geçen gün artıyor. Bunun yanı sıra öğrenim ve gelir durumu, gebe kadının sağlık algısını etkileyen önemli faktörler arasında yer alıyor.

Gebeliğin başlangıcı son âdet (regl) tarihinin ilk günü olarak kabul ediliyor. Bu hesaplamaya göre gebelik ortalama 40 hafta (9 ay 10 gün) sürüyor. Kadınların sağlık algısının yüksek olması gebeliğin sağlıklı geçmesi bakımından büyük önem taşıyor. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi öğretim elemanları Doç. Dr. Sena Dilek Aksoy, Dr. Öğr. Üyesi Resmiye Özdilek ve Öğr. Gör. Dr. Nafiye Dutucu tarafından gerçekleştirilen çalışmada kadınların gebeliklerini öğrenme zamanı, şekli ve ilk doğum öncesi izleme gitme zamanları gibi değişkenlerin sağlık algısı ile ilişkisi ele alınıyor.

İlk izlem ya da antenatal bakım nedir?
Doğum öncesi bakım olarak da açıklanabilen izlem, ilk gebelik muayenesi, gebelik teşhisinden sonra anne adayının bir sağlık uzmanına yaptırdığı ilk muayeneyi ifade eder. Bu muayene genellikle gebeliğin ilk 14. haftası içinde yapılır.

Kaynak:Canva

Gebelikte ilk izlem erken yapılmalı

“Kadınlar Gebeliklerini Nasıl Öğreniyor? Sağlık Algısı Gebelik Farkındalığını Etkiler mi?” adlı çalışmada gebeliklerini evde idrarda gebelik testiyle öğrenenlerin oranının yüzde 69,9 ve kan testi ile öğrenenlerinin oranının yüzde 30,1 olduğu görülüyor. Yaşları 18-43 arasında değişen gebelerle yapılan çalışmaya göre gebelikler ortalama 3 ila 8’inci haftalarında öğreniliyor. Gebelerin yüzde 86,7’sinin sekizinci haftaya kadar ilk izlemlerini yaptırırken ilk on haftada ise bu oran yüzde 93’e yükseliyor. Sağlık algısı düzeyinin ise ortalama yüzde 51,87 olduğu görülüyor.

Sağlık çalışanlarının gebelik planlayan ya da gebe kalma riski olan kadınlara gebeliğin erken dönemleri ve erken dönemde fetüs sağlığını olumsuz etkileyecek uygulamalar hakkında bilgilendirme yapmaları öneriliyor. Ayrıca sağlık profesyonellerinin eğitim ve gelir durumu düşük, toplam gebelik ve doğum sayısı yüksek gebelere gebelik izlemi bakımını ulaştırmada daha dikkatli davranmaları gerektiği vurgulanıyor.

Öğrenim ve gelir durumu gebeyi etkiliyor

Toplam gebelik sayısı ve daha önceki doğum sayısı arttıkça SAÖ (Sağlık Algısı Ölçeği) puan ortalamaları düşüyor. Son gebelik üzerinden geçen sürenin sağlıklı bir gebelik açısından son derece önemli olduğu belirtiliyor. İki gebelik arasında geçen sürenin 2 yıldan az ve 5 yıldan fazla olmaması öneriliyor. Öğrenim ve gelir durumunun düşük olduğunu söyleyen gebelerin SAÖ puan ortalamalarının düşük olduğu görülüyor. Eğitim ve gelir düzeyinin artması sağlık algısını olumlu etkileyerek gebenin erken süreçte kendisi ve fetüs için düzenli kontrollerini (gebelik izlemi) yaptırmasını sağlayabiliyor. Gebelikte istenmeyen durumların önlenmesi için ilk gebelik izleminin önemli olduğu vurgulanıyor.

En çok adet gecikmesi yaşanıyor

Genel olarak görülen hamilelik belirtileri arasında; adet gecikmesi, lekelenme, kramp, akıntı, meme değişiklikleri, yorgunluk, halsizlik ve mide bulantısı gösteriliyor. Çalışmada gebeler hamilelik belirtileri ile ilgili en çok adet gecikmesi yaşadıklarını belirtiyor. Araştırmaya katılanların yüzde 69,1’i adet gecikmesi yaşadığını söylerken, yüzde 30,1’i bulantı-kusma ve yüzde 27,7’si uyku hali yaşadığını söylüyor.

Kaynak: Kadınlar Gebeliklerini Nasıl Öğreniyor? Sağlık Algısı Gebelik Farkındalığını Etkiler Mi?

Acta Medica Nicomedia’da yayınlanan çalışmada kadınların ideal gebelik sayısı ve aralığına karar vermelerinde eğitim düzeyleri ile sağlık algılarının etkili olduğu belirtiliyor. Çocuk sayısı azaldıkça anneler kendilerine daha fazla vakit ayırabildiklerini düşünüyor. Ayrıca doğum öncesi bakımın geç başlamasının daha yüksek anne ölümü riskiyle bağlantılı olduğu aktarılıyor.

Gebelik öncesi dikkat edilmeli

Kansızlık görülen ve kronik hastalığı olan kadınların gebelik öncesinde sağlık kontrolü yaptırmaları, hekim kontrolünde folik asit desteği almaları, kızamıkçık geçirmediyse gebelik öncesi kızamıkçık aşısı olmaları, radyasyona maruz kalmamaları ve ilaç kullanımına dikkat etmeleri gerekiyor. Ayrıca akraba evliliği yapmış olan veya genetik hastalıkları bulunan çiftlerin gebelik öncesinde mutlaka sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekiyor.

Gebelikte sigara ve alkol kullanımı bebeğin gelişimine zarar veriyor

Yapılan araştırmada kadınların gebeliklerini öğrenene kadar sigara kullanımının yüzde 20,7 ve ilaç kullanımının yüzde 4,3 olduğu görülüyor. Türkiye’de yapılan çalışmalara göre kadınların gebelikte sigara içme oranları yüzde 6,8 ile yüzde 28 arasında değişiyor. Sigara içen gebelerin yüzde 62,5’i günde 5 ila 15 adet arasında sigara içerken yüzde 9,2’si 15 adetten fazla sigara içiyor. Gebelikte sigara kullanımı hem anne hem de bebek için çok ciddi sağlık sorunları oluşturuyor, ölüme sebep olabiliyor. Pasif sigara dumanına maruz kalan anne adayları bebeğini kaybedebiliyor.

Alkol tüketen gebelerde ise düşük yapma, ölü doğum, bebeklerde rahim içi gelişim geriliği, baş-yüz gelişim kusurları,zekâ geriliği ve IQ düşüklüğü gibi istenmeyen durumların oluşmasına neden oluyor.

Doç. Dr. Sena Dilek Aksoy, Dr. Öğr. Üyesi Resmiye Özdilek ve Öğr. Gör. Dr. Nafiye Dutucu’ya göre gebelerin çoğu ilk izlem için 8’inci haftadan önce başvuruyor. Sağlık çalışanlarının bu noktada etkin rol oynayarak gebelik planlayan ya da kalma riski olan kadınlara gebeliğin erken dönem belirtileri ve fetüs sağlığını olumsuz etkileyecek uygulamalar hakkında bilgilendirmeler yapmaları gerektiği öneriliyor.

#hamilelik #gebelik #gebelik belirtileri #doğum #ilk izlem #sağlık algısı