Psikolojik açıdan negatif duygular içerisinde olan bireyler, iyi hissetmek için satın alma eylemini gerçekleştiriyorlar. Kredi kartı ile internetten alışveriş yapan bireyler, fiziksel para kaybı yaşamadığı için gereksiz harcamalar yapabiliyor. Bu davranış, zamanla sürekli satın alma dürtüsüyle alışkanlık haline geliyor.
Tülin Ersoy, 2 Eylül 2024
Satın alma davranış bozukluğu olarak görülen kompulsif satın alma davranışı günümüz tüketim toplumunda yaygın görülen bir davranış olarak biliniyor. Kişinin içinde bulunduğu negatif duygu durumu sonucunda kontrol edemediği, süreklilik gösteren davranışlara ve satın alma sonrasında yaşanan pişmanlıkla olumsuz sonuçlara sebep oluyor. Psikiyatri literatüründe davranış bozukluğu olarak incelenen kompulsif satın alma davranışı,tüketicilerin satın almaya karar verme ve satın alma sonrası yaşanılan süreci kapsadığından dolayı tüketici davranışları araştırmalarının önemine konu oluyor. Bu tür davranışı sergileyen tüketiciler ürün veya hizmeti öz değeri için satın almıyor, duygusal çelişkilerin yol açtığı dürtü ile satın alma eğilimi gösteriyor. Kompulsif satın alma davranışı gösteren tüketiciler satın alma sonrasında yoğun biçimde pişmanlık, kaygı ve endişe duyuyor. Bu davranış sonucunda alışkanlık haline dönüşen karşı konulmaz alışveriş yapma dürtüsü hem tüketicinin kendisine hem de çevresine zarar vermeye başlıyor.
İstanbul Esenyurt Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi’nden Arş. Gör. Elif Arslan Dinç ve Giresun Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Muhammed Sinan Karabıyık tarafından anket yöntemi ile yapılan “İnternet Alışverişlerinin Kompulsif Satın Alma Davranışına Etkisi: Nicel Bir Araştırma” adlı çalışmada, internette geçirilen ortalama süre, internetten alışveriş yapma sıklığı ve demografik faktörlerin de kompulsif satın alma davranışına etkileri inceleniyor. Çalışmaya göre sosyal medyanın etkinliğinin artması hem işletmelerin hem de tüketicilerin bakış açısını değiştiriyor. Mobil cihazların kullanımının artması, tüketicilerin çevrimiçi kanallar üzerinden alışveriş yapmasını kolaylaştırıyor. Online alışveriş tüketicilere zamandan tasarruf, bilgi akış hızı, en uygun ve doğru ürünü bulma, ürünleri kıyaslayabilme, geri iade ve değişim olanağının olması, ürün hakkında yorum ve bilgiye ulaşma, ürün indirimleri ve kampanyalardan daha hızlı şekilde haberdar olma gibi imkanlar sağlıyor.
Yalova Sosyal Bilimler Dergisi’nde yayımlanan çalışmada tüketicilerin aylık geliri, çalışma durumu, internette geçirilen süre, internetten alışveriş yapma sıklığı ile kompulsif satın alma davranışı arasında bir ilişki olup olmadığı inceleniyor. Araştırmaya göre, tüketicinin internette geçirdiği ortalama sürenin artması ile internetten satın alma davranışı arasında anlamlı bir ilişki tespit ediliyor. Yaş ve cinsiyet ile kompulsif satın alma davranışı arasında ise anlamlı bir ilişki bulunmuyor. Gelir durumunun ise satın alma davranışında etkisinin olduğu tespit ediliyor. Böylece internette geçirilen süre, internetten alışveriş yapma sıklığı ve sosyo-demografik faktörlerin dolaylı yoldan tüketicilerde kompulsif satın alma davranışına sebep olduğu sonucu çıkarılıyor.
Araştırmada ayrıca kontrolsüz kredi kartı kullanımının kompulsif satın alma eğilimi ile alışveriş sonrası pişmanlık duyma arasında kısmi aracılık etkisi olduğu tespit ediliyor. Fiziksel satışlarda kullanıldığı gibi internet aracılığıyla da tercih edilen kredi kartı ile satın alma davranışı, tüketicinin fiziksel olarak para kaybı yaşamasını daha az hissettirdiği için gereksiz harcamalar yapılmasına neden olabiliyor. İnternet kullanımının rahatlığı, kolay ulaşılabilirlik, alışveriş sitelerinin satın almayı motive etmesi gibi etkenler internetten satın almayı teşvik ediyor. Bu bağlamda, alışveriş yapma sıklığının kompulsif satın alma davranışına sebep olabileceği sonucuna ulaşılıyor. Ayrıca dijital olarak kolay erişim, kişiselleştirilmiş teklifler, anonimlik, sürekli erişilebilirlik ve hedeflenmiş reklamlar gibi etkenler kullanıcıların dürtüsel alışveriş yapmalarını teşvik edebiliyor.
#alışveriş #internet #satınalma
