Avrupalı sığınmacıya basında pozitif ayrımcılık: Ukraynalıysa sorun yok!
Uluslararası medyada Ukraynalı sığınmacılar pozitif ve mağdur olarak sunuluyor.
6 kasım Çarşamba
Savaşların ve iç çatışmaların sonucunda ortaya çıkan göçmen krizi göç alan ülkeleri etkileyen en sıkıntılı konuların başında geliyor. Rusya-Ukrayna savaşının ortaya çıkardığı göç dalgası, özellikle Avrupa ülkelerinde kamuoyunu meşgul eden en önemli konulardan biri. Medya toplum üzerinde göçmenlere yönelik tutumları belirleyici bir rol üstleniyor. Medyanın bu konudaki tutumu Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Yüksek Lisans öğrencisi Farida Kachybekova ve Doç. Dr. Betül Pazarbaşı tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada ortaya konuldu. Çalışmada Türk, Alman ve İngiliz basınında Ukraynalı göçmen haberlerinin nasıl çerçevelendiğini inceleniyor. Buna göre Ukraynalı göçmenler ile ilgili haberlerde gazetelerin ideolojik bakış açıları ve bağlı oldukları ülkelerin göç politikaları farklı olsa da mağduriyet, yerleşim, insan, ilgi, sorumluluk gibi daha çok olumlu ve sığınmacıları haklı çıkaran çerçeveler baskın durumda.
Kaynak: Freepik
17,6 milyon Ukraynalının insani yardıma ihtiyacı var
Kırım’ın 2014 yılında Rusya tarafından ele geçirilmesiyle devam eden Ukrayna-Rusya arasındaki askeri gerilimler 24 Şubat 2022 tarihinde Rus askeri güçlerinin Ukrayna’ya girişiyle savaşa dönüşmüştü. Rusya’nın Kiev dahil olmak üzere Ukrayna’nın birçok bölgesine saldırılar gerçekleştirmesi kitlesel göç hareketliliğine neden oldu. Ülkelerini terk etmek zorunda kalan Ukraynalı sığınmacıların çoğunluğunun Bulgaristan, Çekya, Polonya, Moldova gibi komşu ve diğer Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkelere sığındıkları kaydediliyor. Ukrayna’da iç göç 5,1 milyonu geçmiş durumda. 3,3 milyonu çocuk olmak üzere 17,6 milyon Ukraynalının insani yardıma ihtiyacı olduğu belirtiliyor.
Yüksek Lisans öğrencisi Farida Kachybekova ve Doç. Dr. Betül Pazarbaşı tarafından bir yıllık süre ile gerçekleştirilen çalışmada Türkiye’den muhafazakâr sağ ideolojiyi temsil eden Sabah ve sol olarak nitelendirilebilecek Sözcü gazeteleri ile Almanya’dan sağ ideolojiyi temsil eden Bild ve sol ideolojiyi savunan Zeit gazeteleri, İngiltere’den ise sağ görüşü savunan Express ve sol ideolojiyi temsil eden The Guardian gazetelerinin internet haber siteleri inceleniyor. Haber sitelerinin arama butonlarına “Ukraynalı”, “Ukraynalı sığınmacılar” anahtar kelimeleri yazılarak veriler toplanıyor.
“Uluslararası Medyada Göçmen Haberlerini Çerçevelemek: Ukraynalı Göçmenlerin Medyada Temsili” adlı çalışmada incelenen 6 medya organında Ukraynalı sığınmacılar ile ilgili toplamda 835 haber mevcut. Yüzde 40 ile en çok haber yayınlayan haber sitesinin ise express.com.uk olduğu görülüyor.
Yabancı medyanın Ukraynalı sığınmacı konusunu gündemde tuttuğu şu ifadelerle aktarılıyor: “Araştırmanın zamansal sınırını kapsayan süre boyunca İngiltere medyasını temsil eden theguardian.com, express.com.uk ve Alman medyasını temsil eden bild.de, zeit.de internet haber sitelerinin Ukraynalı sığınmacılar ile ilgili haberlere neredeyse aynı oranda yer vererek konuyu gündemde tuttuklarını verilere dayanarak söylemek mümkün.”
Buna karşın Türk medyasını temsil eden sozcu.com.tr ’de her ayda Ukraynalı sığınmacılarla ilgili en az iki tane haber yayınlandığı ve sabah.com.tr’de Temmuz, Eylül, Ekim, Kasım aylarında hiçbir haber bulunmadığı kaydediliyor.
Negatif başlığa yer yok!
Araştırmada sabah.com.tr’de haberlerin yüzde 20’si, sozcu.com.tr’de yüzde 23’ü, bild.d’de yüzde 51’i, zeit.de’de yüzde 46’sı, express.com.uk’da yüzde 42’si, theguardian.com’da yüzde 49’unun haber sitelerinin kendi üretimi olduğu görülüyor. Ayrıca Türk medyasını temsil eden sitelerde ajans haberi kullanımı oransal olarak daha fazla. Yani Almanya ve İngiltere’ye göre kendi haberlerini daha az üretiyorlar.
Etkileşim Dergisi’nde yayınlanan çalışmaya göre Ukraynalılar ile ilgili haberlerin ana başlıklarının en çok nötr olarak kullanıldığı görülürken, negatif başlıkların sadece sozcu.com.tr ve express.com.uk’ta kullanıldığı ve oranının azlığı göze çarpıyor.
Kaynak: Freepik
Çocuk ve kadın sığınmacı görselleri ilk sırada
Haberlerde fotoğraf kullanılıp kullanılmadığına bakıldığında; sabah.com.tr’de yüzde 88, sozcu.com.tr’de yüzde 95, bild.de’de yüzde 78, zeit.de’de yüzde 67, express.com.uk’ta yüzde 84, theguardian.com’da yüzde 79 oranda fotoğraf kullanıldığı görülüyor.
Fotoğrafların içeriklerinde ise en çok çocuk ve kadın sığınmacı, sığınmacılara yönelik pozitif davranış, yardımlar ve hükümet temsilcilerinin kullanıldığı kaydediliyor.
Zeit.de hem taraf hem karşıt!
Ukraynalı sığınmacılar ile ilgili haberlerde çoğunlukla nesnel bir dil kullanılıyor. Sığınmacılardan yana olan, savunan haberler en çok yüzde 27 ile zeit.de haber sitesinde yer alıyor. Buna karşın sığınmacılara karşıt/eleştirel haberler yayınlayan tek sitenin yine zeit.de olduğu belirleniyor.
Sosyal ve kültürel sorunlar ilk sırada
İçerik analizi yöntemiyle gerçekleştirilen araştırmada haberlerin konu içerikleri politika, ekonomi, göç, sosyal ve kültürel sorunlar, şiddet, suç ve kaza olayları olarak ayrılıyor. En çok yer verilen konunun barınma, sağlık, eğitim, kültürel çatışma gibi sosyal ve kültürel sorunlar olduğu görülüyor. Şiddet, suç ve kaza olayları ile ilgili çok az sayıda haber olması ise dikkat çekiyor.
Araştırmada ele alınan medya kuruluşlarının haberlerinde Ukraynalı sığınmacılar; “sığınmacı”, “mülteci”, “kaçak”, “göçmen/yasadışı göçmen”, “savaş mağduru”, “Ukraynalı” ifadeleriyle tanımlanıyor. Buna karşın 6 medya kuruluşunun hiçbirinin haberlerinde “saldırgan”, “katil”, “terör örgütlerinin üyeleri” ifadelerinin kullanılmadığı görülüyor.
Kaynak: Freepik
“Kaostan kurtarılmalılar”
Araştırmada en çok kullanılan haber çerçevelerinin; “mağduriyet”, “sorumluluk”, “insani ilgi”, “yerleşim”, “siyasal tehdit” ve “uluslararası tepki” olduğu ifade ediliyor. Mağduriyet çerçevesinin Türk medyasını temsil eden sabah.com.tr ve sozcu.com.tr internet haber sitelerinde sık kullanılan çerçeve olarak ilk sırada yer aldıkları görülüyor.
Ukraynalı sığınmacılar söz konusu olduğunda gazetelerin ideolojik bakış açısının fark etmediğini belirten araştırmacılar şu tespite yer veriyor: “Söz konusu internet haber sitelerinin ikisinin de ideolojik bakış açılarının farklı olmasına rağmen Ukraynalı sığınmacıların gerçekten mağdur, onların her alanda desteğe ihtiyacı olduğunu ve böyle bir kaostan kurtarılması gerektiğini vurguladıkları görülmektedir. Bu sonuç mağduriyet çerçevesinin kullanımında Alman medyasının temsilcileri olarak seçilen bild.de ve zeit.de internet haber siteleri için de geçerli olduğu söylenebilir.”
Ayrıca araştırmada sığınmacılara ev sahipliği yapan ülkelerin vatandaşlarının Ukraynalılara karşı yardımsever davranışları, misafirperverliklerine diğer haber sitelerine göre İngiltere medyasını temsil eden express.com.uk ve theguardian.com internet haber sitelerinde daha fazla yer verildiği vurgulanıyor.
Kachybekova ve Doç. Dr. Pazarbaşı pozitif yaklaşımın diğer gazetelerde de değişmediğini kaydederek “Haberlerde Ukraynalı sığınmacılara karşı daha sıcak görüşlere yer verilmiştir. Elde edilen verilerden yola çıkarak incelenen haber sitelerinin tümünde Ukraynalılara karşı daha pozitif, gönüllülük hissini çağrıştıran iletilerin yoğun olduğu tespit edilmiştir” ifadesinde bulunuyorlar.
Çalışmada sığınmacıların Batı medyasında genellikle yük ve tehdit görsel çerçeveleriyle sunuldukları iddiasının Ukraynalı sığınmacılar açısından geçerli olmadığı vurgulanıyor. Avrupa’nın ortak kültür ve inançlara sahip Ukraynalılar ile ilgili medya temsillerinde pozitif çerçeveler üzerinden krizi yönettiği belirtiliyor.
Araştırmacılar haber çerçevelerinin değişkenlik gösterdiğine dair şunları kaydediyor:
“Elde edilen bulgular, medya kuruluşlarının haber çerçevelerinin, bağlı oldukları ülkelerin dini inançları, kültürel yapıları, göç ve krizinden etkilenme derecesi, ülkenin resmi göç politikası ve gazetelerin ideolojik yaklaşımına bağlı olarak farklılık göstermekte olduğunu kanıtlamaktadır”.
#göçmen #mülteci #sığınmacı #Ukrayna #Rusya #Avrupa #Türkiye
