Ülkemizde kişi başına düşen atık kâğıt miktarı günde yaklaşık 200 gramı buluyor. Kullanılmış kâğıtların çöpe atılması, bir kısmının geri dönüşümde değerlendirilemeyecek hale gelmesine neden oluyor. Bu durumun hem ülke ekonomisi hem de aile bütçesi açısından israf olduğunu söyleyen Dr. Öğretim Üyesi Yıldırım Karadeniz, atık kağıtların sanat yoluyla değerlendirilebileceğini belirtiyor. 20 Aralık 2024

Ülkemizde kişi başına düşen günlük ortalama atık miktarı 1 kilogramı buluyor. Bu atıkların yaklaşık yüzde 20’sini kâğıtlar oluşturuyor. Başka bir deyişle her gün ortalama 17 bin ton kâğıt çöpe atılıyor. Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinden Dr. Öğretim Üyesi Yıldırım Karadeniz’in yaptığı çalışmaya göre atık kâğıtların çoğunluğu kamu kurumlarından kaynaklanıyor.

Karadeniz, kamu kurumlarındaki atık kâğıtların toplanarak farklı alanlarda değerlendirilmesinin israfı ve ekonomik zararı önlemeye yardımcı olabileceğini ifade ediyor. “Atık Kağıtların İşlevsel Hale Getirilerek Sanat Alanında Kullanılması: Kocaeli İli Örneği” adlı çalışmada, atık kağıtların sanat yoluyla geri dönüştürülebileceği belirtiliyor. Kâğıtların son derece ekonomik ve basit işlemlerle geleneksel sanatlarımızdan olan murakka yapımında değerlendirilebileceği kaydediliyor. Çalışmada, Kocaeli’deki okul ve resmi dairelerden toplanan atık kâğıtların, murakka yapımı yoluyla geleneksel sanatlarda kullanılması inceleniyor. Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları bölümü öğrencileriyle toplanan kâğıtların, murakka (mukavva) yapımında nasıl değerlendirileceği ve uygulama yöntemleri konusunda bizlere bilgi veriliyor. Ayrıca atık kâğıt kutusu olmayan yerlere kutular bırakılarak daha fazla kâğıt toplanması ve geri dönüşüm konusuna dikkat çekilmesi amaçlanıyor.

Kocaeli’nde kişi başına düşen atık miktarı günlük 0,82 kg

2022 yılında belediyelerde toplanan kişi başı günlük ortalama atık miktarı 1,03 kg. Bu miktar Kocaeli’nde kişi başı 0,82 kg’a düşüyor. Bu veriler özellikle Kocaeli açısından umut veriyor olsa da atık konusunda daha çok düşünmeyi gerektiriyor. Karadeniz, “Kocaeli’ndeki tüm belediyelerin atık hizmeti verdiği(ni), ancak toplumun atık konusunda yeterince bilinçli olmadığını” ifade ediyor.

Kocaeli Üniversitesi araştırmacısı, 2020 yılı TÜİK verilerine göre belediyeler tarafından geri kazanım tesislerine gönderilen kâğıt ve karton atık miktarının atıklar içerisinde ilk üçte yer aldığını belirtiyor.

Araştırmaya göre, nüfus artışı, sanayileşme ve kentleşme gibi nedenlerle ülkemizde kâğıt üretimi ve tüketimi her geçen gün artıyor. Toplanan çöplerin içerisinde yaklaşık %20 oranında atık kâğıt bulunuyor. Bu bakımdan atık kâğıtların geri kazanılması oldukça önemli. “Kamu kurum ve kuruluşlarda atık kâğıt oranı(nın) oldukça fazla” olduğuna değinen araştırmacı, atık kâğıtların toplanması ve yeniden işlevsel hale getirilmesinin günümüzde kaçınılmaz bir endüstriyel faaliyet haline geldiğine vurgu yapıyor.

Atık kâğıtlar murakka yapımı için ideal

Mas Japs (Uygulamalı Bilimler Dergisi)’te yayınlanan çalışma, bireylerin geleneksel yöntemler kullanarak atık kâğıtları nasıl tekrar işlevsel hale getirecekleri konusunda yol göstermesi açısından oldukça önemli.

Çalışmada, özellikle geleneksel Türk sanatları alanında eser veren sanatçıların bu eserleri yaparken kullandıkları kâğıtların uzun yıllar zarar görmeden kalabilen kâğıtlar olması gerektiği belirtiliyor. Bu nedenle, kâğıtların çeşitli şekillerde ıslatılarak nişasta muhallebisi (böceklerden korumak için yapılan muhallebinin içerisine şap, tenekâr, tütün suyu gibi zehirli maddelerin yanı sıra kâğıtların birbirine iyice yapışması için jelatin yapıştırıcı konuyor) ile yapıştırılması sonucu elde edilen murakkanın yüzyıllarca dayanıklı olarak kalabilmesi için uygulanan bu geleneksel yöntemlerle yapılması şart.

Atık kâğıtların teknede ıslatılarak muhallebi ile murakka tahtasına yapıştırılması

Kaynak: Atık Kağıtların İşlevsel Hale Getirilerek Sanat Alanında Kullanılması: Kocaeli İli Örneği

Araştırmacı, yapılan çalışmada atık kâğıtların murakka yapımı için ideal olduğunu belirtiyor. Elde edilen murakkaların, üzerlerine uygulanan tezhip ve minyatür gibi sanatsal çalışmalar açısından oldukça elverişli olduğu ortaya konuluyor. Özellikle klasik yöntemle yapılan murakkaların tahta kurduna karşı dayanıklı olduğunun altını çizen Karadeniz, bu yöntemin geleneksel Türk sanatları alanında sıklıkla kullanıldığını ifade ediyor.

Atık kâğıttan yapılan murakka üzerine tezhip sanatı uygulanması

Kaynak: Atık Kağıtların İşlevsel Hale Getirilerek Sanat Alanında Kullanılması: Kocaeli İli Örneği

Atık kâğıttan yapılan murakka üzerine minyatür sanatı uygulanması

Kaynak: Atık Kağıtların İşlevsel Hale Getirilerek Sanat Alanında Kullanılması: Kocaeli İli Örneği

Hazır mukavvalar öğrencilerin alım gücünü zorluyor

Çalışmada, yapımı zaman aldığı için, son yıllarda geleneksel olarak yapılan murakkaların yerini fabrika üretimi murakkaların aldığı ifade ediliyor. Dayanıklılığı az olmasına rağmen kolay ulaşılabilir olduğu için tercih edilen hazır mukavvalar ise oldukça maliyetli. Bu durum öğrencilerin alım gücünü zorluyor.

Araştırmacıya göre, atık kâğıtlar kullanılarak yapılan murakkalar, hem maliyeti düşürebilir hem de üretilen sanat eserlerinin gelecek nesillere aktarılmasını sağlayabilir.

Kaynak: İdeogram

Atık kâğıtların kullanım alanı genişletilmeli

Yapılan çalışmanın, özellikle bireylerin atık kâğıtları kullanarak geleneksel yöntemlerle kâğıtların nasıl tekrar geri dönüştürüleceği konusunda yol göstermesi bakımından önemli olduğuna dikkat çeken Dr. Öğr. Üyesi Yıldırım Karadeniz; “ayrıca bu çalışmayla atık kâğıtların işlevsel hale getirilerek farklı alanlarda da kullanılabilirliğinin ortaya konulmuş oldu”ğuna vurgu yapıyor. Çalışma ile, KOÜ Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencileri geri dönüşüm konusunda bilinçlendiriliyor. Farkındalığın bütün topluma yayılması gerektiğini belirten araştırmacı bu durumu şu şekilde ifade ediyor: “Atık kâğıt israfının önlenmesi, kaynakların daha verimli kullanılması, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi veya azaltılması gerekir. Atık kâğıdın oluşması durumunda ise ayrı toplanması sağlanarak, geri kazanım çalışmalarına katkı sağlanabilir.”

Yapılan çalışmada, kamu kurumlarının, atık kâğıtların ve diğer geri dönüştürülebilir ürünlerin toplanması ve ülke ekonomisine kazandırılması konusunda diğer kurum ve kuruluşlara örnek olması gerektiğinin altı çiziliyor. Ayrıca, atıkların farklı sektörlerde yeniden kullanılabilmesi için ilgili kuruluşlar ve üniversiteler tarafından Ar-Ge çalışmalarının da yürütülebileceğine işaret ediliyor.

Bu örnek çalışma daha sistematik bir hale getirilerek kamu kurumlarından toplanan atık kâğıtların düzenli bir şekilde öğrencilere ulaştırılması sağlanabilir. Böylelikle hem atıklar değerlendirilmiş olur hem de öğrencilerin sanat uygulamaları yaparken harcamış oldukları giderler azalabilir.

#atıkkâğıt #gelenekselsanatlar #murakka #Kocaeli #geridönüşüm #kamubinaları